Çıyan

Latince Adı

Chilopoda Sınıfı

Dış Görünümü

Çıyan, çıyangiller sınıfına aittir. Kırkayaklarla benzerliklerinden dolayı “kırk ayaklı” olduğu düşünülse de aslında bu yanıltıcıdır ve çıyanların 15 ila 177 çift ayakları vardır. Çıyanlar uzundurlar ve her bir segmentin bir çift ayağı içerdiği, segmentlere ayrılmış yassı bir vücutları vardır. Çıyanlar, birçok değişik renkte olurlar ama genellikle kahverengi ya da kırmızımsı turuncu renklerdedirler. Türlerine göre boyları 4 ile 152 mm arasındadır.

Çıyanların başında bir çift uzun ve hassas anten bulunur. Küçük ağızları ve zehir bezelerinin bulunduğu pençe gibi büyükçe organları vardır. Çoğu cins çıyan aslında etobur hayvanlar olup geceleri avlanmaya çıkarlar ve solucan, örümcek ve küçük omurgalılar gibi kurbanlarını pençeleriyle paralize ederler.

Davranışı, Beslenmesi ve Alışkanlıkları

Yetişkin çıyanlar, kışları genellikle karanlık, nemli ve tenha yerlerde saklanırlar. Yazın ya da ilkbaharda yumurtalarını nemli toprağın içine bırakırlar. Çıyanlar büyüdükçe gövdelerinin diğer bölümleri ve kalan çift ayakları tamamlanır. Çoğu çıyanlar bir yıldan fazla, hatta bazıları altı yıla kadar yaşar. Çıyanlar evlere ve binalara girebilirler ama gündüzleri dolaşmazlar. Banyo, dolap, zemin kat gibi nemli yerlerde ve diğer haşerelerce tercih edilen yerlerde saklanırlar.

Çıyanlar avlarını yoğun tüylerinin bulunduğu antenleriyle hissederler. Çene ayaklarındaki dişlerini kullanarak kurbanlarına zehir enjekte ederler ve kurbanlarını hareketsiz hale getirirler. Birinci ve ikinci çene ayağı yoluyla avlarını ağızlarına getirirler ve sonrasında alt çeneleriyle parçalarlar. Çoğu çıyanlar etoburdur ve yumuşak gövdeli böcekler, örümcekler, solucanlar ve diğer kırkayaklar da dâhil olmak üzere diğer eklem bacaklılardan beslenirler.

Çıyanlar, genellikle kendilerinin fiziksel olarak görülmesi dışında varlıklarına dair başka herhangi bir iz bırakmazlar ve belirti göstermezler.

Diğer Bilgiler

Çıyanlar hızlı hareket eden, çevik ve gececi hayvanlardır. Geceleri aktif oldukları ve hızlı hareket ettikleri için insanlar tarafından seyrek olarak görülürler. Bazı çıyanlar 200’e kadar optik üniteden oluşan bileşik göz yapısına sahip olsalar da bazı çıyanların da hiç gözü yoktur. Bütün çıyanların görme yeteneği zayıftır ve avlarını koklayarak ya da dokunarak bulurlar. Eğer diğer yırtıcı hayvanlardan korunabilirlerse ve yaşadıkları ortam hayatta kalmalarına elverişliyse altı yıla kadar yaşayabilirler. Eklem bacaklılar içerisinde diğer hayvanlara göreceli olarak uzun bir ömre sahiptirler. Çıyanlar zehirlidir. Zehirleri, kurbanlarını yakalamalarını ve diğer yırtıcı hayvanlara ya da doğadaki diğer düşmanlarına karşı kendilerini korumalarını sağlar. Çıyanların zehri insanlar için ölümcül bir tehlike yaratmasa da ısırıkları acı verici olabilir.

Çıyanlar böcekleri ve diğer eklembacaklıları yedikleri için, besin kaynaklarının kurutulması onlarla mücadelede önemli bir adım olacaktır. Bu nedenden dolayı, herhangi bir ilaçlama yapmadan önce evde ve binada bulunan bütün zararlı böcekler tespit edilmelidir. Her ne kadar çıyanlar ev sakinlerinin hamam böceklerinden ve karasineklerden kurtulmalarına yardımcı olabilseler de, büyük olan türleri insanlarda arı sokması kadar acı verici ısırıklar oluşturabilirler. Bazı çıyanlar ürktükleri zaman çok hızlı kaçabilir. Dokunulduklarında oldukça acı verici, uyuşukluk, renk değişikliği ve iltihaplanma yaratacak şekilde ısırabilirler. Yaygın ev çıyanları için etrafa yapışkanlı tuzaklar koymak var olan çıyan popülasyonunu ölçmek için yardımcı olabilecektir. Bu yöntem aynı zamanda çıyanların evinize giriş yolunu bulmanızı da sağlayacaktır. Eğer bir istila söz konusuysa ev sakinlerinin evdeki nemi azaltmaları ve konutlarına giriş yerlerini kapatmaları gerekir. Binanın temelinde oluşan nem ve çatılarda biriken su sorun yaratabilir ve bir çıyan istilasına neden olabilir. Yaprakları, tahtaları, çürümüş yaprakla karışık gübreyi ve diğer canlı maddeleri evlerin kenarlarından uzak tutun. Çıyanları yok etme konusunda uzman yardımı arıyorsanız “Bayer Protection Program” üyesi Tekniktürk size yardımcı olmaktan mutluluk duyacaktır.